ანდრეი ტარკოვსკის რწმენა და წვდომა
Posted 4:00 PM by anano in თემები burusi, კინო, რუსეთი, ხელოვნება 
ავტორი – burusi
ამ ათი წლის წინათ ანდრეი ტარკოვსკიმ პარიზის გარეუბნის რუსულ სასაფლაოზე დიდი რუსების გვერდით მოიპოვა მარადიული სავანე – ივან ბუნინისა და დმიტრი მერეჟკოვსკის, ნიკოლაი ბერდიავისა და ივან შმელიოვის მახლობლად. მათგან განსხვავებით, ტარკოვსკიმ თავისი ცხოვრების უმთავრესი და ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილი საბჭოთა კავშირში გაატარა და აღზრდით, ტრადიციებით, გარემოთი ცოტა რამ ჰქონდა მათთან საერთო, მაგრამ, როგორც ყველა მოაზროვნე რუსისათვის, მისთვისაც ჩვეული და სისხლხორცეული იყო ტკივილიანი, განუწყვეტელი ფიქრი ღმერთისა და არსებობის საზრისის, ტანჯვისა და გამოსყიდვის შესახებ
ჩრდილოკავკასიელ აზნაურთა შთამომავალი და შესანიშნავი რუსი პოეტის ვაჟი, ანდრეი ტარკოვსკი, თავისი სულიერი და შემოქმედებითი ჭიდილით უეჭველად რჩებოდა რუსული ინტელექტუალური მენტალიტეტისათვის მოუშორებელი და დაუძლეველი პრობლემების სივრცეში და, შესაძლოა, ესეცაა მიზეზი, რომ, ალბათ, ამდენი ცოტა ვისმე თუ უთქვამს მსოფლიო კინოში ღმერთისა და რწმენის, მარადისობისა და იმედის შესახებ, შესაძლოა, კიდევ ბერგმანს, შესაძლოა, დრაიერს… ამავე დროს, რუსულ კინოში, მეორე კავკასიელის, მარლენ ხუციევის გარდა, ალბათ, არავინ ყოფილა უფრო ევროპელი რეჟისორი და, ალბათ, ცოტა ვისმე თუ შეუქმნია ვიზუალური სიფაქიზით, ბრძნული სიდინჯით, პოეტური ტონალობით ამგვარად აღსავსე ფილმები… ცალკეული ადამიანის ექსისტენციალური შეჭირვებანი და მდუმარე ზეცისათვის პასუხის მომლოდინე მზერის მიპყრობა რუსული კულტურის ყოველი მოყვარულისათვის, რუსული ლიტერატურის ყოველი ბეჯითი მკითხველისთვისაც კი ყოველდღიურ ყოფად ქცეულა, მით უმეტეს, ბუნებრივი იყო ეს რუსი პოეტის ვაჟისათვის, თავად რუსი პოეტისათვის, რადგან ვისაც ანდრეი ტარკოვსკის ფილმები უნახავს, არასოდეს შეეჭვდება, რომ „სარკისა“ და „ნოსტალგიის“ ავტორი უეჭველად პოეტი იყო. .
ანდრეი ტარკოვსკიმ თავის პირველსავე გახმაურებულ ფილმში „ივანის ბავშვობა“ მეორე მსოფლიო ომის, საერთოდ, ომის განსაცდელი და ტრაგედია ადამიანთა სულის მსხვრევად წარმოაჩინა, პატარა, დაობლებული ივანის სისასტიკისა და ემოციური გაუხეშების მიღმა დედისეულ სამოთხეში დაბრუნების მტანჯველი, შეფარული სწრაფვა დაინახა, და ეს დაკარგული, სანეტარო სამოთხე ისეთი აღმაფრენითა და მოელვარე სიკაშკაშით აჩვენა, რომ მაყურებელი შეძრწუნებული დატოვა იმ ტრაგიკული უფსკრულით, რაც წარმავალ და მარადიულ სამყაროებს შორის, მიწიერ ჯოჯოხეთსა და ზეციურ სამოთხეს შორის ასე შიშვლად, ასე შეუფარავად წარმოჩნდა.
ტარკოვსკის ფართოდ ცნობილი შედევრი „ვნებანი ანდრეის მიხედვით“, რომელსაც საბჭოთა ცენზურამ „ანდრეი რუბლიოვი“ უწოდა, იმგვარი ფილმია, რომლის სიღრმისეული კეთილშობილება მხოლოდ მრავალგზისი ხელახალი ნახვის შემდეგ იხსნება, რადგან თავდაპირველად მაყურებელს თავზარს სცემს შუასაუკუნეობრივი რუსეთის შეულამაზებელი სურათი – სიბნელე, სისასტიკე, დაუნდობლობა, წვრილმანობა, წესიერებისა და ცივილიზაციის სიძულვილი, ნიშნები, რომლისაგანაც განთავისუფლება მრავალი საუკუნის შემდეგაც ეძნელება რუსეთს. მაგრამ ფილმის სიბრძნე, გონიერება, მორალური და რელიგიური მუხტი მაშინ გაცხადდება, როცა რეჟისორისთვისაც და მაყურებლისათვისაც აშკარა გახდება, რომ ყველა ჭუჭყისა და სიბრიყვის, უსულგულობისა და სიმდაბლის, ცოდვისა და დაცემის, შეუსმენლობისა და უპასუხობის მიღმა სამყაროში მარადიული წესრიგი და ღმრთაებრივი მოწყალება იღვრება, აშკარა ხდება, რომ მარადიული და წარუვალი მხოლოდ სულიერი ღირებულებები ყოფილა, – რუბლიოვის ხატებში არეკლილი ზედროული და მყარი სამყარო, ის ერთადერთი ფერადი კადრები, რომლებიც ფილმის ფინალში მთელს ეკრანს ფარავს და რომელიც მაყურებელს ასე თვალისმომჭრელად დაანახებს იმას, რასაც ტალახიან და გონჯ გარემოში ჭვრეტდა შუასაუკუნეობრივი ხატმწერი – სილამაზესა და გაწონასწორებას, სულიერი ცხოვრების შინაგან დაძაბულობასა და სიმშვენიერეს, მადლისა და შენდობის ღმრთაებრივ დიდსულოვნებას.
ფილმში „სარკე“ მოგონებათა შინაგან მდინარებას მიყოლილი რეჟისორი მაყურებელს არა მარტო 30-იანი წლების რუსეთის უსახურობასა და უჰაერობას წარმოუჩენს, არამედ შიგნიდან ხედვის სიმდიდრესა და მრავალფეროვნებას, გარემოსა და ადამიანების წარმტაც მომხიბლაობას, მამის სიშორესა და დედის სილამაზეს… ფილმები „სოლარისი“ და „სტალკერი“ ერთი შეხედვით ეგრეთ წოდებული სამეცნიერო ფანტასტიკის ფარგლებშია განხორციელებული, ერთსაც და მეორესაც ცნობილ ფანტასტ მწერალთა ნაწარმოებები უდევს საფუძვლად, მაგრამ „სოლარისი“ რეჟისორმა უძღები შვილის დაბრუნების სახარებისეული იგავის კიდევ ერთ ვარიაციად აქცია, თუნდაც ფიზიკური კოსმოსის მასშტაბებში, მაგრამ მაინც რემბრანტთან გაჯიბრებული ფინალური კადრებით. „სტალკერის“ მოქმედება კი, რომელიც გარეგნულად სრულიად არარუსულ გარემოში ვითარდება, შესაძლოა, ტარკოვსკის შემოქმედებაში ყველაზე რუსული ნაწარმოებია, განმსჭვალული რუსული მოტივებით, ტანჯვისა და ცოდვის, გამოსყიდვისა და მსხვერპლის, ხსნისა და გაცისკროვნების თემებით, იმდენად რუსული, რომ ფილმის ფინალში აჟღერებული ტიუტჩევის ლექსი, მსოფლიო ლირიკის უეჭველად ერთ-ერთი საუკეთესო ნიმუში, არავითარ მოულოდნელობასა და სიუცხოვეს არ იწვევს. ფილმის იდუმალი და პოეტური გარემო დოსტოევსკისებურ ისტერიულ-ნერვულ დაძაბულობას ერწყმის, ხოლო ტანჯვისა და ტკივილისაკენ მაზოხისტურ-მესიანისტური სწრაფვა რუსული მენტალიტეტისათვის ჩვეულ მსოფლხედვას ააშკარავებს.
